لیست کامل فرهنگ لغت خودمونی مردم ایران قسمت پنجم

بسیار دلواپس و نگران بودن

پرند-حرف بی هوده

تحفه ی نطنز-چیز نفیس و با ارزش
دست را بند کردن-به کاری مشغول کردن

خراب کردن دختر-دختری را منحرف کردن

زهرمار خان-ترش رو-اخمو

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

چَک-سیلی-کشید

 

اگشت توی شیر زدن و مایه گرفتن برای کسی(برای کسی نقشه کشیدن، از کسی بد گفتن)

اهل عمل(کسی که کم‌تر حرف می‌زند و بیش‌تر عمل می‌کند)

اشهد را گفتن-برای مرگ آماده شدن

جیره خوار-کسی که از جایی یا کسی جیره و مزد دریافت می کند-مامور

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

آخش درآمدن-از درد نالیدن

دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

پول و پله-پول

چاشته بندی-ته بندی
اَتَر زدن-فال بد زدن

دل غشه گرفتن-متاثر و ناراحت شدن-بی حال شدن-دچار ضعف شدن

بلغمی مزاج-آدم خونسرد و اخمو

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

باغ وحش-جایی برای نگهداری انواع حیوانات غیر اهلی

رعیت داری کردن-حراست کردن از زیردستان-مورد نوازش و محبت قرار دادن زیردستان

حق التدریس-مزد آموزگار

جا ماندن-فراموش شدن

بازرسی-بررسی و کنترل

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن
تر دماغ-سرحال-شنگول

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

چپ بُر-نوعی اره ی دستی

خاطر کسی را خواستن-کسی را دوست داشتن

در یک جوی نرفتن آب کسی با کسی-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

بخت-شانس-اقبال-شوهر

استخوان‌بندی(درست کردن انگاره و طرح)

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

زردی کشیدن-تحمل کردن-سختی دیدن-انتظار کشیدن

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

بال به بال کسی دادن-جانب کسی را گرفتن

خیس کردن-ادرار کردن به خود

زبان نفهم-کودن-بی شعور

توی روغن بودن نان کسی-رونق داشتن کار و بار کسی
 

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

خروس جنگی-کسی که به اندک چیزی به ستیزه برمی خیزد

پادویی کردن-فرمان برداری از استادان در مورد کارهای سرپایی-فراهم آوردن مقدمات

چشم وزغ-نگا. چشم ورقلمبیده

پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

چماق-چوبدست-گرز

آش دهن‌سوز-هر چیز مطلوب و پسندیده

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

دو به هم زنی-دو به هم اندازی

حق السکوت-آن چه که یرای پنهان نگه داشتن رازی به کسی می دهند

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

چانه لغ-نگا. چانه شل

چار طاق باز گذاشتن-کاملن باز گذاشتن

راه پیدا کردن-جستن راه حل برای مشکل-به نحوی در جایی وارد شدن

 

الواتی کردن-عیاشی و هرزگی کردن

دس دسی-خطابی همراه با دست زدن به کودکان نوپا

خیس کرده-تر کرده-در آب قرار داده

باک کسی نبودن-اهمیتی ندادن-اعتنایی نداشتن

دل و روده ی چیزی را در آوردن-اجزای درون چیزی را به هم زدن و بیرون ریختن

دو علی گلابی آمدن-بچه ترساندن-تهدید توخالی کردن-توپ و تشر آمدن

خاله سوسکه-دختران خردسالی که ادای زنان بزرگسال را درمی آورند

ریش توپی-ریش تپه

آماده‌باش(حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر)

آشیخ روباه-آب‌زیرکاه-مکار

 

دست از پا دراز تر-مایوس شده-ناموفق

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

چشم مالیدن-هوشیار شدن-از غفلت در آمدن

چشم را چهار کردن-دقت بسیار کردن-انتظار شدید بردن-تعجب زیاد کردن

پا پتی-پا برهنه

تو دل شیر رفتن-جرات فراوان داشتن

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس
از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

بی تفاوت-بی اعتنا

چاشنی-آن چه که برای به تر کردن مزه ی غذا در آن می ریزند-آن چه که برای منفجر شدن در چیزی کار می گذارند

بازوبند-نواری که به نشانه ی معینی بر بازو می بندند

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

ادب کردن-با تنبیه آموختن-آدم کردن

از حساب پرت بودن(در اشتباه بودن)

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

تریج-آن جاکه آستر درونی جامه با رویه ی آن به هم می پیوندد
چرب زبان-خوش سخن-چاپلوس

 

 

ترک هوا شکستن-کاهش یافتن شدت سرما

زیر تشکی-رشوه

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

حساب کشیدن-حساب خواستن

اَل اَمان-زینهار-پناه بر خدا

تلکه بندی-چیزی سرهم بندی شده و آسیب پذیر
چنبره زدن-حلقه زدن

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

خرج از کیسه ی خلیفه کردن-از مال دیگران خرج کردن
بی سر و پا-پست-فرومایه
به یک پول سیاه نیارزیدن- به لعنت خدا نیارزیدن

از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

جِز-صدای تماس آب با آتش-صدای تف دادن چیزی در روغن

آشنا روشنا-دوست آشنا

خبط کردن-اشتباه کردن-به خطا افتادن

 

پاپی بودن-دنبال کردن-اصرار ورزیدن

پوز زدن-دهان زدن

اشک خنک-گریه‌ی ساختگی

ادرار کوچک-شاش

پاشنه کوتاه-کفشی که پاشنه ی کوتاه دارد

در آوردن تقلید-ادای کسی را در آوردن-مسخره کردن

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی

دست خوش !-آفرین
حق و حساب-باج سبیل-رشوه

چاقوکش-کسی که با چاقو به مردم حمله می کند-آدم شزیر و عربده کش
دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن
تلکه کردن-پول یا چیزی را به زور-چاپلوسی و یا فریب از کسی گرفتن

خداحافظی کردن-به درود گفتن

چیز خور شدن-مسموم شدن

پر روده-پرچانه-روده دراز

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد
آتشِ بسته(طلا)

خرخور-چیزی که قابلیت خورده شدن را از دست داده است

جِر انداختن کسی را-اوقات کسی را تلخ کردن-خشمگین کردن کسی

استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ

خر داغ کردن-ناامید شدن-ناکام شدن

 

دم گاو به دست آوردن-قدرت و موقعیتی به دست آوردن-وسیله ای برای معاش به دست آوردن

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن

خرجی-پول لازم برای گذران روز
تخم دو زرده کردن-کاری بزرگ انجام دادن

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

دوسیه-پرونده

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود
به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه

زَوال-مست مست-لول

رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن

زبیل-آشغال-زباله
چاچول باز-حقه باز-شیاد

بابا ننه دار-خانواده دار-اصیل-صاحب نام و نشان

 

 

 

دفتر یادداشت-دفتر ثبت رئوس مطالب که جنبه ی یادآوری دارد
بی خیال بودن-اهمیت ندادن-نگران نبودن

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

اتصالی کردن(در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن)

شناکردن (بیشتر به قصد تفریح و بازی)

جواب کردن-به کار کسی پایان دادن-از کار اخراج کردن

پت و پهن-دارای پهنای بیش از حد-کت و کلفت-گل و گشاد

روده درازی کردن-پر حرفی کردن-وراجی کردن

خاله خامباجی-نگا. خاله خاک انداز

 
انگشت‌پیچ-نوعی گز رقیق

ذات نداشتن-ذات کسی خراب بودن
پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

روده بر شدن-سخت خندیدن-از شدت خنده بی حال شدن
خوش نقش-خوش اقبال-پارچه یا قالی که نقش های زیبا دارد

خر کسی از کرگی دم نداشتن-از حق خود گذشتن-از حرف خود برگشتن

 
از خر شیطان پایین آمدن-از لجاجت دست برداشتن-از تصمیم نادرستی منصرف شدن

 
 

 

بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

 

دمار از کسی درآوردن-کسی را سخت آزار دادن-کشتن

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

این خاکدان-دنیا

تره بار-میوه ها و سبزی ها

اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

دوره کردن-درسی را دوباره و سه باره خواندن-حلقه زدن به دور چیزی یا کسی
پوست هندوانه زیر پای کسی گذاشتن-کسی را با تحریک حس غرورش به خطر انداختن

خیابان گرد-بی کاره-ولگرد

رو داشتن-گستاخ و وقیح بودن

 

تکان خوردن-ناگهان ترسیدن-جاخوردن-از جا حرکت کردن
دستمال ابریشمی-چاپلوسی-تملق

پشت دستی زدن-برای تنبیه به پشت دست بچه زدن

دو دل-مردد-بی تصمیم

جُنگ-کتابی که نوشته های گوناگون از نویسندگان گوناگون در آن باشد

زار بودن کار کسی-پیچیده و دشوار بودن کار کسی

 

از هول هلیم توی دیگ افتادن(از حرص و طمع زیاد به جای سود زیان دیدن)

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

دست و پا چلفتی-بی عرضه-نالایق-بی دست و پا

چاقو دسته کردن-از سرما لرزیدن

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

چشم کسی آب خوردن-امیدوار بودن-احتمال دادن

خِفت-نوعی گره
ریزه خورده-خرده ریزه-وسایل کم بهای خانه

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

رنگ دادن و رنگ گرفتن-رنگ به رنگ شدن

روده کوچکه ی کسی روده بزرگش را خوردن-کنایه از شدت گرسنگی

پا پیچ-شکایت-سخن چینی-مزاحم

 

 

درمانگاه-جای درمان بیمار

اوضاع احوال-وضع و حال

از دروازه نگذشتن، از سوراخ سوزن گذشتن-حالاتی بی‌ثبات و بسیار متضاد داشتن

بارانی-اصطلاح دختران دانش آموز : دوست صمیمی و محبوب
از کسی خوردن-توانایی مقابله با کسی را نداشتن

ساییدن دندان ها به یکدیگر به هنگام خشم یا در خواب

 

پا پیش-گذاشتن پیشقدم شدن-آستین بالا زدن

ابرو کج کردن(خشم گرفتن)

زبان زدن-سخن گفتن-نوک زبان را به قصد چشیدن به غذایی زدن

زن مرده-مردی که زنش درگذشته است

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

چانه زدن-پرگویی و اصرار برای تخفیف خواستن

 

آب شدن-شرمنده شدن-رفتن آبرو-به فروش رفتن کالا

خرده خرجی-خرج های اندک
پنج تن-محمد-علی-فاطمه-حسن و حسین
اخ و تف کردن-آب دهان بیرون افکندن

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

زیر دندان کسی مزه کردن-از چیزی خوش آمدن-خواهان تکرار چیزی بودن

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن
چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در
اهل محل-همه‌ی کسانی که در یک محل کار یا زندگی می‌کنند
جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

دق دلی-دق دل
دست زدن-لمس کردن

آلکلی-معتاد به الکل

دست و پا شکسته-ناقص-ناتمام
خُل-آتش زیر خاکستر-خاک و کثافت

 
تخته پوست انداختن-زمانی دراز نزد کسی ماندن-کنگر خوردن و لنگر انداختن

بند-ریسمان-طناب-رشته

اهل کوفه-سست پیمان-بی‌وفا و غیرقابل اعتماد

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

زه زدن-بیرون شدن کمی رطوبت از مخرج-از زیر کار شانه خالی کردن-منصرف شدن

ته نشین-رسوب کرده

رَکَبی گفتن-به کسی متلک و حرف درشت گفتن

خرس-چاق و درشت-تنومند

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

دست به گردن-در حال معاشقه-سریع الوصول

دری وری گفتن-سخنان نامربوط گفتن-چرند و پرند گفتن-آسمان و ریسمان به هم بافتن

 

حرص کسی را درآوردن-کسی را خشمگین کردن

تر دست-ماهر-شعبده باز

بد شگون-شوم-بد اختر-بد یمن

خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن

بُراق شدن-با خشم و غضب با کسی برخورد کردن

 

خطب کسی کج بودن-نگا. پالان کسی کج بودن

خشتک پاره کردن-قیامت به پا کردن-داد و بی داد کردن-رسوا کردن-شدت عمل نشان دادن

 

تره خورد نکردن برای کسی-کم ترین اهمیتی برای کسی قایل نشدن

خالی بستن-چاخان کردن-بلوف زدن

خوش رقصی کردن-چاپلوسی کردن-خود شیرینی کردن

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

ار زبان کسی(از قول کسی)

جوال رفتن با کسی-با کسی درافتادن

چشم زهره-ترس

چِک کشیدن-حواله کردن با بانک به وسیله ی چک

تف مالی-سرسری شستن و اندکی آب زدن-هنگام بوسیدن-آب دهان و لب ها را به صورت کسی زدن

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

افسار پاره کردن(سرپیچی کردن، یاغی شدن)

چماق-چوبدست-گرز

اُق زدن-بالا آوردن

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

 

به حرف آوردن کسی-کسی را به سخن گفتن واداشتن

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

افتادن به گردن کسی(به کسی تحمیل شدن)

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

آسمان گرفتن(فراگرفته شدن آسمان با ابر یا مه)

بُز آوردن-بد آوردن-بد شانسی آوردن

خاک به دهنم-زبانم لال

چشم چران-کسی که چشمش به دنبال زیبارویان باشد

اروای ننه‌ات-ارواح بابات
از پاشنه در آوردن-به هر گوشه و کنار سر کشیدن

دل خوشکنک-مایه دلخوشی اندک-آن چه بی پایه ولی مایه ی خرسندی است-گول زنک

جا خوش کردن-در جایی که معمولن نباید ماندن اقامت کردن

حمام زنانه-جای پر سر و صدا و شلوغ

چوب بندی-داربست

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن

آتشِ بسته(طلا)

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

تته پته-لکنت زبان

 

دل ای دل کردن-آواز اندوهگین خواندن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

جوخه ی اعدام-جوخه ای که محکوم به اعدام را تیرباران می کند

درچین و ورچین-جمع و جور کردن-مرتب کرد

 

رنگ کردن کسی-گول زدن-فریب دادن کسی

جفتک زدن-نگا. جفتک انداختن
پنج تن آل عبا- پنج تن
حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

بای بسم الله-اول کاری-آغاز چیزی

آب رفتن زیر پوست کسی-پس از لاغری کمی فربه شدن
 

حسرت به دل-آن که دیری است آرزوی چیزی را دارد

خارشک-مردم آزار-سادیست
حمال-باربر-ناشی و مبتدی-بی مهارت و بی استعداد

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

بیلاخ-بالا بردن و نشان دادن انگشت شست به هنگام ناباوری به معنی : آنچه که می گویی خیالی بیش نیست-فقط این انگشت به تو می رسد. مترادف شیشکی

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن

 

جفت گیری کردن-جماع کردن حیوانات

از جنب و جوش افتادن(آرام گرفتن، شور و هیجان خود را از دست دادن)

دستمال سفره-پارچه ای که کنار سفره می نهند تا با آن دست و لب را از غذا پاک کنند

آواز دادن(خواستن)

 

خانه خراب کن-بدبخت کننده-زیان رساننده
چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام

روادید-اجازه ی ورود به یک کشور-ویزا

آب نخوردن-درنگ نکردن