مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 356

دوز و کلک سوار کردن-توطئه چیدن-مطالبی را خلاف واقع جلوه دادن

حاضر و غایب کردن-خواندن نام افراد برای تعیین حاضران و غایبان

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن

خنگ-نادان-ابله-کودن

 

خر چسونه-در مقام تحقیر به شخص خقیر و ناقابل می گویند-نام حشره ای است

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش

تریاک خوردن-خود را با تریاک مسموم کردن

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

دل گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

تحت الشعاع قرار دادن-زیر نفوذ و تاثیر قرار دادن
بی وقت-نابهنگام-بی موقع
(به زبان کودکان) زخم شدن

رَب و رُب ندانستن-ساده دل بودن-چیزی نفهمیدن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

 

تو دوزی-دوختن از درون
حساب ماست بندان یزد-حساب ساختگی

بالا دست-صدر مجلس-حریف چیره

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

از زیر سنگ در آوردن(چیزی را هر چند نایاب و تهیه‌اش دشوار باشد به دست آوردن)

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

دار و دسته راه انداختن-برانگیختن یاران و طرفداران-ترتیب دادن گروه هواداران

جوجه فکلی-تازه کار و نا آزموده

چاتمه زدن-چند تفنگ را به شکل چاتمه در جایی گذاشتن

این خاکدان-دنیا

رو آوردن-مراجعه کردن-دست به دامن شدن-پناه جستن
پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

پاتختی-چارپایه ی کوچک کنار تختخواب-روز بعد از عروسی

خرابکاری-به هم زدن نظم-ایجاد اختلال-آلودن بستر و لباس-تروریسم

چَکی-وزن نکرده-یک جا

خانم آوردن-پا اندازی کردن

این پهلو آن پهلو شدن(این دنده آن دنده شدن، غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر)
دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

 

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

دهن پاره-بد زبان-بی حیا-کسی که نمی تواند جلوی زبانش را بگیرد

 

اخت بودن(سازگار و هماهنگ بودن، مانوس بودن)

آیه آمدن(سوگند یاد کردن، به قرآن سوگند خوردن)

توی دل کسی را خالی کردن-کسی را ترساندن-ناامید کردن

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

دوره ی آخرالزمان-روزگار آشفته و پر ظلم و فساد

بد مزاج-عبوس-ترشرو-تندخو

خرده مالک-مالک زمین کشاورزی کوچک

خاک به سر کردن-به فکر چاره افتادن-چاره جویی کردن

دقیانوس-نام یکی از پادشاهان سامی که اصحاب کهف را تعقیب می کرد-گذشته ی بسیار دور

حول و حوش-دور و بر-گوشه و کنار

پا روی دم کسی گذاشتن-کسی را آزردن و به کینه جویی برانگیختن

چله ی کوچک-بیست روز میان هفدهم بهمن و پنجم اسفند

 

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن
الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

این دست و آن دست کردن-وقت تلف کردن-وقت کشتن-به عقب انداختن

ربغ رحمت را سر کشیدن-مردن

زال و زندگی-وسایل زندگی-اسباب معیشت

دوری-ظرف غذاخوری پهن

تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

حاشیه نشین-تهیدستان ساکن در کناره های شهر

آمدن(آغاز به کاری کردن)

حبف و میل-ریخت و پاش

پا گذاشتن-وارد شدن-رسیدن
از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)
چینه کش-بنایی که دیوار گلی می سازد

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن

 

 

جنسی-آن چه که به سکس مربوط باشد

 

بستن به ناف کسی-به کسی خوراندن-به کسی نسبت دادن
زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی

چارده معصوم-پیامبر اسلام و دخترش فاطمه و امام علی و یازده امام دیگر شیعیان

چانه-گلوله ی خمیر نان

از پیش بردن-با موفقیت انجام دادن

توپ مروارید-توپ بزرگ در ارگ تهران که در گذشته زنان در روز چهارشنبه سوری از زیر آن می گذشتند تا بخت شان گشوده شود

 

حبه کردن-دانه دانه کردن

خواب و بیداری-در حالت بین بیداری و خواب

پدر آمرزیده-دعا یا خطابی برای آمرزیده شدن پدر کسی-پدرت

زنده بلا، مرده بلا-کسی که هم در زندگی و هم پس از مرگ موجب زنج و آزار مردم است

پشت چشم نازک کردن-پشت چشم آمدن

 
از یک قماش بودن-سر و ته یک کرباس بودن

داغ کسی را به دل کسی نهادن-غزیز کسی را کشتن
چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

چین و چوروک-چین و شکن

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی
زُق زدن-تیر کشیدن و درد کردن اعضای بدن

پر آب و تاب-به تفصیل-با اوصاف بسیار

تحویل دار-کسی که در بانک از مشتری پول می گیرد و یا به او پول می دهد

به حساب کسی رسیدن-از کسی انتقام گرفتن-کار کسی را ساختن

برای کسی آش پختن که یک وجب روغن داشته باشد-زمینه ی تنبیه و گوشمالی برای کسی آماده کردن

بروز دادن-فاش کردن-آشکار ساختن-لو دادن

زبان به دهان نگرفتن-پیوسته گریه کردن-آرام نگرفتن
خودخور-کسی که غم خود را در دل می ریزد و با کسی در میان نمی گذارد

بالا آمدن گندکاری-برملا شدن افتضاح پنهان شده

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

چاشت-صبحانه-ناشتایی

چِککی-فوری-به سرعت
بختک-کابوسی به شکل هیکل که در خواب بر سینه ی شخص نشسته و مانع تنفس آزاد او می شود

 

دست دادن-پیش آمدن

دست و رو شسته-بی شرم-وقیح

 

زیر چاقی-مهارت

خیکی-آدم چاق و فربه

چشم و دل کسی دویدن-حریص بودن

زیر در رو-گریزان-گریز پا-شانه خالی کن

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

دو شاخه-چوب دو شاخه ی درخت که کودکان از آن تیرکمان می سازند-رابط میان وسیله ی برقی و پریز برق

حرف به حرف کردن-موضوع گفت و گو را عوض کردن
چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

زدن زیر آواز-بی مقدمه به خواندن پرداختن

افتادن دست(از فرط کار زیاد در دست‌های خود احساس خستگی بسیار کردن)

زبان گز-چیز تند و تیز

پرت گفتن-حرف بی معنی زدن

چغاله بادام-بادام نارس

ابوقراضه-ابوطیاره

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

خاک عالم-تکیه کلامی برای اظهار تعجب و شرمندگی و ناراحتی

روکش درکش کردن-ساخت و پاخت کردن

افتادن بچه(سقط شدن جنین)

آستین تر داشتن-بسیار گریه کردن

 

رژیم داشتن-برابر دستور پزشک غذا خوردن-برخی غذاها را نخوردن

رفتن توی بحر چیزی یا کسی-در چیزی یا رفتار کسی دقیق شدن

اطفال باغ-گل‌های تازه

پاشویه-دیواره ی حوض-آبروی کنار حوض

چیدن و واچیدن-آراستن-در جای خود گذاشتن
از بی‌کفنی زنده بودن(بی‌نهایت فقیر و نیازمند بودن)

تاپ و توپ-سر و صدای ضربه-داد و فریاد

حق-باج سبیل-رشوه

دلخور-رنجیده-ملول-گله مند

 

زرق و برق-جلوه ی ظاهری-جلا و شفافی

جن بو داده-نوعی دشنام است

خم شدن-دولا شدن

دَم نقد-آماده-حاضر

تاب برداشتن-خم شدن-شکم دادن-لوچ شدن چشم

پر و پا داشتن-پایه و اساس داشتن

پشکل-سرگین حیوانات اهلی

خرابی بالا آوردن-کثافت کاری کردن-آلودن بستر یا لباس

ار زبان کسی-از قول کسی

 

دارایی-ثروت-وزارت خانه ای که امور مالی کشور در آن رسیدگی و برنامه ریزی می شود
دل کندن-دست کشیدن-رها کردن

 

آمد کردن(رخ‌دادن واقعه‌ای خجسته)
پیش خور-از پیش گرفتن حقوق مقرری
آینه‌ی دق-آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم

 

زیر پای خود را سست دیدن-موقعیت خود را نااستوار دیدن-شغل و سمت خود را در خطر دیدن

خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

 

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

پشه کسی را لگد زدن-با دردی اندک بنای گله و زاری گذاشتن

زمین زدن-به زمین انداختن چیزی یا کسی-شکست دادن حریف در کشتی-سبب پایین آمدن بهای چیزی شدن

تر دماغ-سرحال-شنگول

خوش قد و بالا-خوش اندام-بلند بالا
پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

انگولک کردن(سر به سر گذاشتن، با انگشت به چیزی ور رفتن، انگشت رساندن)

 
خشک شدن قر در کمر-به پایان نرساندن خودنمایی و جلوه گری
آلنگ دولنگ(چیزهای بی‌هوده‌ای که به‌عنوان زینت به چیزی می‌آویزند)

دراز کش-افتاده-خوابیده

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

زنده دل-آدم با شور و حرارت-پرنشاط

دَم ِ پَر کسی رفتن-نزدیک کسی رفتن-به کسی پناه بردن

 

دانگ-یک ششم-سهم-قسمت

پاتیل کسی در رفتن-تاب نیاوردن-ناتوان شدن

بی کله-نترس-شجاع-بی خرد-تهی مغز

پشکل داخل مویز-بی سر و پایی در میان اشخاص دارای عنوان

زیر بته عمل آمدن-بی پدر و مادر بودن-بی فرهنگ بودن

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

ریز بافت-پارچه یا فرش طریف

زیرش زدن-زیر چیزی زدن

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

ابتدا به ساکن(ناگهانی، بی‌مقدمه)

تو کَت کسی نرفتن-زیر بار نرفتن-نپذیرفتن

دست بردار-دست بردارنده-ترک کننده

حاشا و کلا-هرگز-ابدن-به هیچ وجه

از خر شیطان پایین آمدن(از لجاجت دست برداشتن، از تصمیم نادرستی منصرف شدن)

دست باف-بافته با دست

 
از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

تناسب داشتن (چیزی) به کسی

جار و جنجال-داد و فریاد-نزاع و کشمکش

خر تب کرده-به تمسخر به کسی می گویند که در هوای گرم لباس بسیار کلفت بپوشد

جای پا-اثر-نشانه-رد

از شیر مرغ تا جان آمیزاد(از سیر تا پیاز)

دو هوا شدن-بیمار شدن به دلیل تغییر هوا

آمد نیامد داشتن-روی دادن واقعه‌ای که احتمال فرخنده و نحس‌بودن هر دو در آن هست

چاک دهن را چفت کردن-بستن دهان-سکوت کردن

دروغ به هم بافتن-سر هم کردن-از خود درآوردن

 

آسمان به ابرو پوشیدن-پنهان ساختن امر آشکار

اشک تلخ-شراب-اشک عاشق

از تو چه پنهان(راستش را بخواهی)

 

 

زیر جلی-پنهانی-آهسته

دنده ی کسی خاریدن-میل به کتک خوردن داشتن-کرم داشتن-تن کسی خاریدن

ذوق کردن-خوش حال شدن-شاد شدن

ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری
اسباب‌چینی-دسیسه‌چینی-توطئه‌چینی

 

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

بامب-توسری

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

جیگر-نگا. جگر-خطابی میان دوستان صمیمی به معنی عزیزم-عزیز دلم

 

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

آلکلی-معتاد به الکل

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن
درویش کردن چشم ها-نادیده انگاشتن-نگاه نکردن

بی کتاب-بی پیر-کار دشوار-بی دین-کافر

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن
چشم و چراغ-شخص مورد علاقه-محبوب

پر مدعا- پر ادعا

زیر دُم سُست-زن منحرف

ترکه-آدم باریک و بلند

درجه-تب سنج-مرتبه ی نظامی
آوردن(باعث شدن، ایجاد کردن)

چهلم-چهلمین روز درگذشت کسی

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله
زلف-موهای جلو سر و بناگوش

دستمال ابریشمی برداشتن-چاپلوسی کردن-تملق کردن

چانه شل-دهن لغ-کسی که حرف در دهانش بند نمی شود

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

تاخت زدن-عوض کردن چیزی با چیزی

 

پیشکی-جلوتر-از پیش-به طور مساعده

 

 

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن
اهل هیچ فرقه‌ای نبودن(به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن)
آبِ جو(ب)(مال دنیا، هرچیز فراوان و بی‌ارزش)

بادمجان دور قاب چین-آدم چاپلوس-متملق-سبزی پاک کن

ریغ-مواد درون امعا و احشا

دبنگ-احمق-کودن

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن

تپه تپه-چیزهایی که بی نظم کنار هم انباشته باشند

آشی شدن-سوراخ‌سوراخ‌شدن بدن از ترکش‌های فراوان

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

خُلق تنگ-عصبانی-خشمگین

انداختنی(جنس نامرغوب)

 

چِز دادن-روی آتش گرفتن پوست برای سوزاندن موها و پرها

ترش کردن-عصبانی شدن

چارچوب-قاب-چهار چوب که چیزی را در بر گیرند

درشت-حرف زشت-دشنام

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

پیله کردن به کسی-با مزاحمت اصرار و پافشاری کردن به کسی-پاپی کسی شدن
بغلی-چیز کوچکی که در بغل جا بگیرد-بطری کوچک

این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست-از این گرفتاری به‌سادگی دفعات پیش رها نمی‌توان شد

اوت کردن-بیرون انداختن-بیرون کردن

 

پر کردن کسی-کسی را تحریک کردن

انگشت روی چیزی گذاشتن-موضوعی را مورد توجه قرار دادن

 

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

چشم نازک کردن-ناز و افاده کردن

بی باعث و بانی-بی کس و کار-بی سرپرست

اوراق-قراضه-اسقاط-ازکارافتاده

زَوال-مست مست-لول

 

 

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

 

 
 

خاکه زغال-ریزه ی زغال

جا آمدن حواس-به هوش آمدن
پَرِ گوش و-پره لاله ی گوش

حوصله داشتن-حال مساعد داشتن-تحمل داشتن

چروک انداختن-چین انداختن

 

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

تقدس مآبی-خود را به دروغ پارسا و پرهیز کار وانمود کردن
دست خر کوتاه-فوضولی موقوف !-دخالت نکن ! دست نزن !

زمین خوار-کسی که زنمین های بی مالک را تصاحب کند و به دیگران بفروشد

چندش-لرزش ناگهانی بدن-حالت نامطبوع
خار چشم کسی بودن-مایه ی عذاب کسی بودن

پلاسیدن-پژمرده شدن-از دست رفتن تازگی و شادابی

با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

خبرنگاری-کار خبرنگار

ارواح شکمت(ارواح بابات)

دو زاری-سکه ی دو ریالی

بی عرضه-بی لیاقت-بی مصرف

آینه‌ی دق(آینه‌ای که شخص خود را در آن عجیب و غریب می‌بیند – شخص عبوس و بدقدم)

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب
به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

ایراد بنی‌اسرائیلی-بهانه‎های بی‌خود و بی‌جهت

دُهُل دریده-بی شرم-ناپارسا

دست به دست گرفتن-از یکدیگر پشتیبانی کردن

خدا برکت-خدا بیش ترش کند

تفنگ کمر شکن-تفنگی که از قنداق خم می شود

ذلیل مرده-ذلیل شده

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

 

چپ دادن-رد کردن

چشم را بستن و دهان را باز کردن-با بی شرمی دشنام دادن

آجیل مشکل‌گشا-آجیلی که برای گشایش کار می‌خرند و بین مردم متدین پخش می‌کنند

چغلی کردن-شکایت کردن

چشم دو دو زدن-تکان تکان خوردن چشم

زدن به چاک-در رفتن-جیم شدن