منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 29

به حساب آوردن کسی-برای کسی اهمیت قائل شدن-دخالت دادن کسی

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر

رضا ترکی-پارچه ی ابریشمی یزدی که در مشهد به آن علی شیر خدا می گویند.

زَوال-مست مست-لول

حسن سینه-چاک کسی که به سر و وضع خود توجه نمی کند

پست خوردن کسی-با کسی رو به رو شدن
بار آمدن-تربیت شدن-به روشی عادت کردن

دَم نقد-آماده-حاضر

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

دوش گرفتن-زیر دوش ایستادن و خود را شستن

زحرکش شدن-یا شکنجه و آزار زیاد کشته شدن

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

 

حق الزحمه-دستمزد

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

دور-بار-دفعه-نوبت

درسته-یکجا-یکپارچه-کاملن

از پاشنه در آوردن(به هر گوشه و کنار سر کشیدن)

به عرصه رسیدن-به سن پختگی رسیدن-بزرگ شدن

پشم و پیله-ریش

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت

دَرَ ک-در کوچک-برای نشان دادن بی اعتنایی نسبت به رویدادی بد به کار می رود
برداشتن کلاه کسی-کسی را گول زدن-فریب دادن
خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

چهار ابرو-دارای ابروهای کلفت و پر پشت

جا-رختخواب-بستر

 

راحت کردن-کشتن

 

آهوی خاور-آفتاب

جوجه خروس-جوان تازه به دوران رسیده

دوا خوری-عرق خوری-مجلس صرف مشروبات الکلی

آیۀ یاس خواندن-هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن

چرم پاره-خرده های چرم در دکان کفاشی

تسویه حساب-تلافی-پاک کردن دل خوری
به رخ کشیدن-به چشم آوردن-یادآوری کردن

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

حاجی خرناس-لولو

چک و چیل-لب و لوچه

 

دریافت-گرفتن-ادراک

این به آن در-چیزی که عوض دارد گله ندارد-در مقام انجام عمل متقابل می‌گویند

دو پا در یک کفش کردن-سماجت و اصرار کردن

چُل کلید-جام درویشان
آهوی مانده گرفتن-بی‌انصافی کردن-عاجزکشی کردن

 

چه کشکی چه پشمی !-در هنگام انکار گفته می شود

پشت گوش انداختن-دیر انجام دادن-اهمیت ندادن-امروز و فردا کردن

جرات کردن-گستاخی کردن-دلیری کردن

دعوا کردن-نزاع کردن-زد و خورد کردن

 
پالان کردن کسی-فریب دادن کسی

 

بستن زخم-بسته شدن سر زخم-التیام یافتن زخم-مرهم نهادن و پیچیدن زخم با وسایل زخم بندی

اما توی کار آوردن(شک و تردید درست کردن، اشکال‌تراشی کردن)

دله-ظرف حلبی

دست زیر بال کسی کردن-کسی را یاری کردن

حساب کار را داشتن-متوجه موضوع بودن-جوانب کار را در نظر داشتن

 

زیر گذر-راهی زیرزمینی برای پیاده ها که پیاده رو این سوی خیابان را به آن سو پیوند می دهد

ریش بابا-نوعی انگور درشت دانه

از غورگی مویز شدن-مقدمات کاری را فرانگرفته ادعای استادی کردن

دهنه-لگام چارپایان-دهانه ی بازار
بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

 

 

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن
زیر اخیه کشیدن-زیر فشار گذاشتن

پا خوردن-فریب خوردن

دست نخورده-استفاده نشده-چنان که نهاده باشند

داداشی-برادر در زبان کودکان
 

از دماغ کسی در آمدن-شادی و نشاطی را با اندوه و رنج تاوان دادن

 
آغ و داغ-سخت مشتاق و شیفته

از دست دادن(گم کردن)

چس خوری-خست-بخل

رو به قبله بودن-در خال مرگ بودن

چیز خور-مسموم شده

چشم، کرایه خواستن-کار کودکی که هر چه ببیند بخواهد

جا آمدن حال-بهبود یافتن-سرحال آمدن

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

از آب کره گرفتن-از آب روغن گرفتن

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند
دون پاشیدن-دانه دادن به پرندگان-در باغ سبز نشان دادن-وعده دادن

به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

چوق-چوب-تومان

در رو-راه خروجی-مخرج-بیرون شد

چپاندن-چیزی را به زور و فشار در چیز دیگری جا دادن-تپاندن
برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن
 

تخم چیزی را برانداختن-ریشه کن ساختن

چپ چُس-اصطلاحی تحقیرآمیز برای خطاب

زرت-صدای باد در کردن یا شیشکی
خون مردگی-حالت مردن خون در زیر پوست-کبودی

حاجی فیروز سال نو را مژده می دهد-مردی که در روزهای آخر سال خود را سیاه کرده و با رقص و آواز مردم را به خنده و شادی واداشته و آمدن

 

حیوانی-نگا. حیوانکی

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

رکاب کش-به تاخت-با سرعت

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

حلیم روغن-هریسه-غذایی از گوشت و گندم و روغن داغ کرده و شکر
بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

خشتک دراندن-نگا. خشتک پاره کردن

پینکی رفتن-چرت زدن

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

 

پهلوان پنبه-درشت اندام ولی بی زور-پهلولن دروغی

 

پیشنهاد دادن-طرح کردن چیزی

 

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

رد پا-جای پا-اثر

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

دست به یکی کردن-همدست شدن-متحد شدن

اَنَک شدن-تحقیر شدن-خجالت کشیدن
انسان بودن(شریف و درست بودن)

جوغ-جوی آب

پشت اندر پشت-نسل اندر نسل

دَدَر-بیرون-کوچه

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

چارپایه-صندلی کوچک و بدون پشتی

خیال کسی را راحت کردن-موجب اطمینان خاطر کسی شدن-به کسی جواب رد دادن

زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

چشم دوختن-زل زدن-با دقت چیزی را نگاه کردن

دو پول-مبلغ بسیار ناچیز و اندک

انگشت بر حرف نهادن-ایراد گرفتن-نکته‌گیری کردن-اعتراض کردن

جای پا-اثر-نشانه-رد

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

خجالت زده شدن-شرمسار شدن-شرمنده شدن

زبان نفهم-کودن-بی شعور

 

بخاری از کسی بلند نشدن-به حال دیگری سودی نداشتن-توانایی و برش نداشتن

آلت فعل(وسیله‌ی انجام کار)

 

دم-هنگام

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

آستین بر چشم گذاشتن(پنهان گریستن)

 

 

پشم کسی ریختن-از قدرت و مقام افتادن

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

بوی الرحمان کسی بلند شدن-نزدیک به مرگ شدن-مردن

 

خود را به کوچه ی علی چپ زدن-خود را بی اطلاع نشان دادن

از پاشنه در کردن(پیاده راه درازی را طی کردن)

دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

حرف کسی در رو داشتن-دارای نفوذ بودن

آدم بی‌خود(بی‌شخصیت و بی‌معنی)

ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

پس رفتن-عقب رفتن

تحصیل کرده-درس خوانده

پورت-سر و صدا-داد و فریاد

آواز خر در چمن-آواز ناخوش و گوش‌خراش

درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

پایه دار-هر چیزی که پایه داشته باشد

جفت-به هم چسبیده-جا افتاده-مرتب-نر و ماده-دو گاو که برای شخم زدن به کار می برند

از جگر گذشتن-نامردی کردن

از این دنده به آن دنده غلتیدن-از درد یا فکر و خیال نخوابیدن

دور اندیشی-پایان نگری-عاقبت اندیشی

دشت کردن-فروختن اولین جنس-نخستین بار پول گرفتن

دُم سیاه-نوع مرغوب برنج گیلان-کبوتری که دم سیاه دارد

چپه-کجی به یک سمت
جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

جُربزه-قدرت-توانایی
دانه کردن-دانه های میوه ای را جدا کردن-پراکنده کردن

جهنم دره-جای نامناسب و عذاب دهنده

خود را بستن-پول دار شدن

از خواب پریدن(بیدارشدن ناگهانی از خواب)

خشکبار-میوه های خشک مانند پسته-بادام-گردو و فندق

 

دماغ چاقی-احوال پرسی

آدم دو قازی-شخص بی‌سروپای بی‌ارزش
چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

از زور پسی-از روی ناچاری-اجبارن

زنگ دندان ماندن-زمان درازی گرسنه ماندن

دمیدن توی لوله ی شیپور-خوابیدن و خرناس کشیدن

 

انگشت کردن-انگشت رساندن
چروک افتادن-چین افتادن-ناصاف شدن

خرده خرجی-خرج های اندک

چروکیده-چین دار شده-ناصاف

بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

حظ کردن-لذت بردن

پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

خرج راه-هزینه ی سفر

ختم قرآن کردن-یک بار قرآن را از اول تا آخر خواندن

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده
 

ابوقراضه-ابوطیاره

آب رفتن-بی‌اعتبار شدن-کوچک شدن

خالی کردن دل کسی-کسی را ترساندن

آبجی خاک‌انداز-زن فضول و خبرچین

حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز

روی داریه ریختن-رسوا و بی آبرو کردن-برملا کردن-آشکار کردن

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن
اَنف کسی معیوب بودن(ابله بودن، خل بودن)

آب نخوردن-درنگ نکردن

چسش دادن کاری را-لفت و لعاب دادن-بیش از اندازه مهم وانمود کردن

درس گرفتن-پند آموختن-عبرت گرفتن

بار گذاشتن-نهادن ظرف غذا بر اجاق برای پخته شدن

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است
دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

خط آوردن-مدرک کتبی ارایه کردن

پاشنه بخواب-کفش راحتی
بی در رو-بن بست
خرده فرمایش-فرمانی که از فرمانده ی نالایق و کوچک تر صادر شود-دستور بی جا

ازرق شامی-اخمو-ترشرو

رقصیدن توی تاریکی-بی موقع یا بدون اطلاع کاری را انجام دادن

پیه گرگ مالیدن بر کسی-کسی را از چشم دیگران انداختن
پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

جزاندن-آزار و اذیت کردن

رکابی-دارای رکاب-پیاده ای که به دنبال سواری بدود

خرحمال-کسی که فقط کارهای دشوار می کند

خشت انداختن-لاف زدن-گزافه گفتن

چَپَری بی-درنگ-به سرعت

دلپخت-پختن مغر چیزی

زبان پس قفا-نوعی گل است

جا دار-وسیع-فراخ

بوی حلوای کسی آمدن-قطعی شدن مرگ کسی
حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن
از لجِ(از سر لجاجت، از روی خشم)
 

به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن
آتشی شدن(از کوره در رفتن)

دانه ی درشت برچیدن-به دستمزد کم قانع نبودن

دراز کشیدن-خوابیدن-به پشت خوابیدن-مدتی کوتاه خوابیدن

 
جایی که عرب نی انداخت-جایی پرت که در آن جا خبری از کسی نمی آید

 

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

زود بودن-فرانرسیدن هنگام کاری

خنزرپنزری-کسی که چیزهای خرده ریزه و کم بها می فروشد

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

 
تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن
زبان گرفتن-کسی را با زبان خوش آرام کردن

اوت بودن(بی‌خبر بودن، از مرحله پرت بودن)

پاشنه بخواب-کفش راحتی

خورد دادن-درخیاطی کم کم قسمت اضافی را از بین بردن-به زور به کسی خوراندن

آش پشت پا(آشی که در روز سوم پس از رفتن مسافر بپزند و به فقرا بدهند)

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

دو برجی-کبوتری که در یک جا بند نمی شود

چرخ پایی-چرخ خیاطی که با پا به حرکت می افتد

چار زانو نشستن-نوعی نشستن به طوری که زانوها در راست و چپ و پای راست زیر زانوی چپ و پای چپ زیر زانوی راست قرار گیرد-نهایت ادب و نزاکت

خاله وارسی-فضولی-تحقیق بی مورد
درینگ درینگ-صدای شکستن شیشه-صدای برخورد پیاپی چیزی به فلز یا شیشه
در آوردن از خود-دروغ پردازی کردن
دق کُش کردن-سبب مردن کسی از غم و اندوه شدن
چشم چران-کسی که چشمش به دنبال زیبارویان باشد

دل به دریا زدن-بدون توجه به خطر به کاری اقدام کردن-هرچه بادا باد گفتن

پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور
دست خالی برگرداندن-نا امید کردن-پاسخ رد دادن

دو پا-انسان

جای پا-اثر-نشانه-رد

چیز خور-مسموم شده
بال بال زدن-بی قراری کردن-دل واپس بودن

 
زه کشیدن-سخت شدن زخم-کشیدن عضله ها

دو رو-لباسی که از هر دو طرف می توان آن را پوشید-آدم غیر صمیمی و فرصت طلب

بیخ گیس ماندن- بیخ ریش ماندن
چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی
چرس رفتن-حشیش کشیدن

آهوی مانده گرفتن(بی‌انصافی کردن، عاجزکشی کردن)

دله-هرزه-چشم چران-پرخور

پدر در آوردن-سخت انتقام گرفتن-گوشمالی دادن

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

آفتابه خرج لحیم-بیشتر بودن هزینه‌ی تعمیر چیزی از بهای نو آن

پرت کردن حواس-حواس را از اصل موضوع منحرف کردن

دور کسی گشتن-قربان صدقه ی کسی رفتن

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

چِلپ چِلپ-صدای برخورد دست یا پا با آب

بی ریشه-بدون اصالت-نا اهل-نا نجیب
زیر سری-بالش-متکا
چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد
پهلو فنگ-نگاه داشتن تفنگ به موازات و عمود بر زمین

دل و جگر چیزی را بیرون آوردن-چیزی را به هم ریختن-نامرتب و درهم و بر هم کردن

جگر را سرمه کردن-دل کسی را سوزاندن-بسیار غم دادن

ادرار بزرگ(مدفوع)

به گوزگوز افتادن-پیر شدن-از خستگی زیاد از پای در آمدن

زر اومدی قرمه سبزی-سخنی توهین آمیز برای کسی که به قهر می رود یا تهدید به رفتن می کند

دور از شما ب-لانسبت

 

پینه زدن-وصله کردن

جاری-زن برادر شوهر

 
زد و بندچی-توطئه گر-ساخت و پاخت کننده

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

چِل بسم الله-لوحه ی کوچکی که در آن آیات قرآن می نوشتند و برای دفع چشم زخم بر گردن کودک می آویختند

جیغ زدن-فریاد کشیدن-داد زدن

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن
 

آدم دیرجوش(کسی که به سختی با دیگران انس می‌گیرد)

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن

 

آوردن-باعث شدن-ایجاد کردن

پیچه-دل درد-مالش رفتن شکم

اما-اشکال‌تراشی-ایجاد شبهه

تیر به تاریکی انداختن-بدون تامل اقدام به کاری کردن

بارانداز-جای پیاده کردن بار
رمباندن-خراب کردن

بی رگ-بی غیرت-بی حس

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن

ریش شدن-ریش ریش شدن

چشم ِ غربال-سوراخ های غربال

تحت الشعاع بودن-زیر نفوذ و تاثیر دیگری بودن

چوب شدن-ساکت و بی حرکت شدن-از ترس یا تعجب بر جای ماندن

چار چشمی-با دقت و مراقبت کامل

زوال در آوردن-نعمتی را در نتیجه ی ناسپاسی و بی اعتنایی از دست دادن

 

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

چتر شدن-بر سر کسی خراب شدن-ناگهانی مهمان رسیدن

بند نشدن سنگ روی سنگ-نا آرام بودن اوضاع-وجود نداشتن نظم و امنیت

خِفت-نوعی گره

پا انداختن-واسطه گری کردن-کارچاق کردن به ویژه در امور غیر اخلاقی

زیر چاق-حاضر-آماده

خر لنگ خود را به منزل رساندن-با وجود سختی کار را به پایان رساندن

بریدن-از نفس افتادن-درمانده شدن-از حرکت باز ماندن

با آب و تاب-با شرح و تفصیل

اصل‌ کاری(مهم‌ترین چیز یا شخص)

زدن برای کسی-پشت سر کسی بدگویی کردن-مورد بدبینی قرار دادن

ددر برو-نانجیب-زن بدکاره

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر
به راست راست-فرمان نظامی برای گردش به راست
چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن
به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

پُخی بودن-کاره ای بودن-مهم بودن

خاک بر سر-توسری خورده-داغ دیده-بدبخت
آب از آتش برآوردن(کار محال کردن)

خدا نگهدار-خدا حافظ

رگ بسمل کسی خاریدن-در معرض خطر و مرگ قرار گرفتن

خام عقلی-حماقت-دیوانگی

دست چپ از دست راست ندانستن-هر را از بر تشخیص ندادن

ریغو-مردنی-ضعیف مزاج-کم مقاومت
پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن
از هفت خوان رستم گذشتن(موانع و مشکلات متعددی را پشت سر گذاشتن)

 
دو دستی-با هر دو دست
زوزه کشیدن-آواز برآوردن

چرس رفتن-حشیش کشیدن

چانه-گلوله ی خمیر نان

حق آب و گل-امتیاز-اعتبار

 

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

تو روی کسی چیزی گفتن-رو در روی کسی چیزی گفتن

انگشت‌شمار-کم-معدود

خواهر خوانده-دوست صمیمی

چاسان فاسان-آرایش-بزک

در تاریکی رقصیدن-در غیبت کسی رجز خواندن و ادعای بی خود کردن

جان کسی را به لب آوردن-سخت آزار دادن-به کسی انتظار دراز دادن