کاملترین مجموعه فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری ایرانی قسمت 191

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

چوب-واحد پول در معاملات بازاری برابر با هزار تومان

رو دست زدن-فریب دادن-خام کردن

خیکی-آدم چاق و فربه

از پشت کوه آمدن(بی‌خبر از آداب و رسوم بودن، دهاتی بودن)

پیش و پس کار را نگاه کردن-جوانب کار را سنجیدن

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

افتادن توی پوست کسی-کسی را وسوسه کرد

آش نذری(آشی که به نیت برآورده شدن دعایی بپزند)

خاک به سر شدن-مصیبت زده شدن-داغ دیدن-از فدر و اعتبار افتادن

ابوطیاره-اتوموبیل کهنه و فرسوده

جاگرم کردن-در جایی ماندن

 

چلاندن-فشار دادن برای آب گرفتن

تخم دو زرده-چیز بسیار عزیز و گرامی

دَم باریک-نوعی انبردست که نوک آن باریک و دراز است

ابرو تابیدن(گره بر ابرو افکندن)

پر پر کردن گل-کندن و پراکندن برگ های گل

حرامزادگی-بد ذاتی-مکر

تخم چشم-مردمک چشم

درمانگاه-جای درمان بیمار

دریدگی-وقاحت-بی شرمی-پر رویی
چم گرفتن-رونق گرفتن-سر و سامان گرفتن

خم به ابرو نیاوردن-رنجی را تحمل کردن

 
دَم گرفتن-همنوایی کردن در خواندن و سرود-کنایه از توافق و پشتیبانی

جگر خون کردن-رنج بسیار دادن

آش شله‌قلمکار-بی‌نظم و قاعده

آواز دادن-خواستن

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن
حتم داشتن یق-ین داشتن
پُخ-واژه ی ترکی به معنی مدفوع
چادر سر کردن-چادر پوشیدن
جاده خاکی-راهی که با وسایل فنی ساخته نشده است
دل خالی کردن-کین خود را گرفتن-از رنج دشمن شاد شدن

چیز خور-مسموم شده

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل

جیره بندی-سهم بندی

خرابی بار آوردن-بی آبرویی بار آوردن-کاری کردن که نتیجه ی بد بدهد

تعریفی-قابل توجه-عالی

اوراق(قراضه، اسقاط، ازکارافتاده)

بکسل کردن-چیزی را به دنبال خود کشیدن و بردن

آسمان را به زمین آوردن (دوختن)(کار شگفت‌انگیز کردن)
دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

پول ساز-کسی که کارهایش موجب در آمدن پول بسیار شود

آب پاکی روی دست کسی ریختن(کسی را کاملن ناامید کردن)

خون کسی را مکیدن-مال کسی را به تزویر غارت کردن-به کسی تعدی و ستم کردن

بغض کسی ترکیدن-از حالت گرفتگی و تاثر به گریه افتادن

 

خوش لباس-نگا. خوش پوش

آیه‌ی یاس-آن که بدبینی را به کمال می‌رساند

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

پر و پخش-پراکنده

دم به تله ندادن-با احتیاط رفتار کردن-خطر نکردن

دلمه شدن-بسته شدن

پاشنه بلند-کفش زنانه با پاشنه های بلند

 
درق درق-صدای خوردن دو چیز سخت به هم

از شوخی گذشته(حالا برسیم به مطالب جدی)

 

خون سیاوش-انگیزه ای که سبب نابودی دو خانواده-دو شهر یا دو کشور شود

 
ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

جای سفت-وضعیت سخت

پشت گوش فراخ-تنبل-اهل مسامحه و کوتاهی

خرج کردن-هزینه کردن-صرف کردن

از زبان افتادن-لال شدن

جامغولک-حقه-حیله
به روی کسی نیاوردن-از طرح موضوعی خودداری کردن-به سکوت برگزار کردن

 

زیر پاکشی کردن-از زبان کسی حرف کشیدن-کسب اطلاع کردن

در پوست نگنجیدن از خوش حالی-از شادی سر از پا نشناختن-بسیار شاد بودن

پدر مادر دار-نجیب-اصیل-آبرومند و خوب

دعوا راه انداختن-سبب جنگ و جدال شدن

بالاخانه را اجاره دادن-تهی مغز بودن-افکار ابلهانه داشتن
دست کشیدن از کار-کار را تعطیل کردن

خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

پیر کسی در آمدن-سخت اذیت شدن- پدر کسی در آمدن

بد قدم-نامبارک-بد شگون

رو به راه-آماده-مهیا-منظم

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

پَرت-بی معنی-مزخرف-دور افتاده-خلوت

بخت برگشته-تیره روز-سیاه بخت-بیچاره

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

چشم زخم میرزا مهدی خانی-شکست بزرگ

پای کسی را گرفتن-زیانی به کسی وارد شدن

رد پا-جای پا-اثر

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

روی شاخ بودن-مسلم بودن-قطعی بودن

چلک بازی-بازی الک دولک

بلبل زبانی کردن-شیرین زبانی کردن-حاضر جوابی کردن-پرحرفی کردن

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

از کیسه خوردن-از جیب خوردن

آواز دادن-خواستن

حیا را خوردن و آبرو را قی کردن-بسیار بی حیا و گستاخ بودن

 

آیۀ یاس خواندن(هرچیزی را پیش از بررسی محکوم به شکست کردن)

روشن شدن-نشئه شدن-مست شدن-سرحال آمدن

آفتابِ پس دیوار-شامگاه

خون جگر-رنج بسیار-غم فراوان

چاشنی زدن-ریختن یا زدن چاشنی به غدا

اوت کردن(بیرون انداختن، بیرون کردن)

آب باریکه-درآمد اندک اما مرتب

چانه لغی-راز داری نکردن
پدر سوخته-بد سرشت-بسیار زرنگ و رند

آفتاب روی پشت بام جمع کردن(کاملا تنگدست بودن)

برگ زدن-حقه زدن-سر کسی کلاه گذاشتن-تقلب کردن

جوجه مشدی-تازه کار و نا آشنا با آداب و رموز مشدی گری

اختلاط کردن-بی‌هدف از این در و آن در گفت‌وگو کردن

چُش گفتن-جلوگیری کردن-مانع شدن

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

به خود پیچیدن-ناخوش شدن-عتاب کردن
راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

چوچول باز-دغل-بی حیا

 
حقه سوار کردن-فرو کردن چوب وافور در دهانه ی حقه-فریب دادن

 

خِرخِر-آواز کشیدن چیزی سنگین بر زمین-صدای ناهنجار و گوش خراش

اهل بخیه-وارد در کار-اهل فن

ریسه شدن-پشت سر هم قرار گرفتن-به دنبال هم به جایی رفتن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

چنگول چنگولی-مجعد-حلقه حلقه-پر چین و شکن

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی
پیچیدن به پر و پای کسی-با کسی بد رفتاری کردن-به کسی سخت گیری کردن
خشتک کسی را سر او کشیدن-نگا. خشتک کسی را پاره کردن

جلو پوزه ی کسی را تیغه گرفتن-جلو فضولی های کسی را گرفتن

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

آش همان آش و کاسه همان کاسه(چیزی تغییر نکرده)

دفتر روزنامه-دفتری که در آن ریز همه ی داد و ستدهای روزانه را ثبت می کنند

زبان گیره-وسیله ای که پزشک با آن زبان بیمار را هنگام معاینه گرفته و نگاه می دارد
استخوان را پیش گاو و کاه را پیش سگ انداختن-کار را به نااهل سپردن

زیر غربالی-دانه هایی که به مرغ و پرنده می دهند

خوردنی-غذا-قابل خوردن

خرده ریز-اثاثه ی اندک و کم مصرف-آشغال

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

 

 

چپ چپ به کسی نگاه کردن-با اوقات تلخی-بدبینی یا اعتراض به کسی نگاه کردن

 

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

پکاندن-ترکاندن

 

داد و هوار-داد و فریاد

به دل گرفتن-رنجیده خاطر شدن

 

بز بگیر-کسی که همیشه به دنبال جنس ارزان یا معاملات پر سود است

اهل هیچ فرقه‌ای نبودن-به کارها و چیزهایی که ناباب شمرده می‌شوند معتاد نبودن

ای داد بیداد(کلامی است که به‌هنگام حسرت و افسوس می‌گویند)

دهان کسی بوی شیر دادن-با وجود کوچکی کار بزرگ کردن و نتوانستن

پا خورشی-وسایل لازم برای پخت خورش

زهکونی-اردنگی-تیپا

جزوه-کتابچه-دفترچه

انگولک کردن-سر به سر گذاشتن-با انگشت به چیزی ور رفتن-انگشت رساندن

چُرت-خواب کوتاه

زیر دست-تابع-فرمان بردار

بریدن پای کسی-دوباره به جایی نرفتن-دوباره کسی را راه ندادن

ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

آفتابه خرج لولهنگ کردن(چیز با ارزشی را در بهای چیز بی‌ارزش دادن)

باد گلو زدن-آروغ زدن

چانه کردن-تقسیم کردن خمیر نان به گلوله های مساوی

رقصاندن بز-هر دم بهانه گرفتن

 

پشم ریختن-از میان رفتن توانایی و مقام

 

روی هم گذاشتن چشم-بستن چشم-خوابیدن-گذشت کردن-صرف نظر کردن

اسباب زحمت-کسی یا چیزی که موجب دردسر و آزار شود

تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن

دست پایین را گرفتن-کم ارزش و ناتوان فرض کردن

زهرمار کردن چیزی-مانع از لذت بردن از چیزی شدن

این خاکدان-دنیا

ازرق(چشم زاغ)
تپه ماهور-زمین ناهموار

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

الانه-همین حالا-هم اکنون

دله-ظرف حلبی

خرده حساب با کسی داشتن-با کسی دشمنی قبلی داشتن

جو گندم-جویی که به گندم شباهت دارد-یک در میان بودن دو چیز

بیخ خِر-بیخ گلو

ازقحطی‌درآمده(گرسنه‌چشم، آدم ندید‌بدید)

چاره ساز-خداوند

از مخ معاف بودن(دیوانه بودن)

 

آخرین تیر ترکش-آخرین تدبیر

با خدا-خداشناس-مومن

آتش زیر پا داشتن(بی‌قرار بودن)

ار زبان کسی(از قول کسی)

در دل آمدن-به دل برات شدن-به خاطر خطور کردن-احساس واقعه ای خوب یا بد کردن

خوش لباس-نگا. خوش پوش

چشم چشم را ندیدن-سخت تاریک بودن

از صرافت چیزی افتادن(از انجام کاری منصرف شدن)

خل بازی درآوردن-مثل دیوانه ها رفتار کردن

دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

خلق الله-مردم

خواستگار-کسی که به پسندیدن و گُزیدن دختر یا زنی می فرستند

دنیا دیده-آزموده-سرد و گرم چشیده

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

 

رشته فرنگی-ماکارونی

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

 

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

 

درمالی-مالیدن آتش روی حقه ی وافور برای کشیدن بقایای تریاک

 

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم

جِرِ ِنگ جِرِ ِنگ-صدای برخورد چیزهای فلزی

این دو کله‌دار-خورشید و ماه

از پشت خنجر زدن(به نامردی به کسی آسیب رساندن یا او را از پای در آوردن)

دست کم گرفتن-کم بها دادن-اهمیت ندادن-حقیر شمردن

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی

چرق چوروق-صدای جویدن آدامس و مانند آن

این تن بمیرد-سوگندی که یا در اصرار و یا در اثبات حرف خود یاد می‌کنند

ُک-ت منقار مرغ-تیزی سر چیزی

آسمان را سِیر کردن(سخت خوشنود بودن، لذت بسیار بردن)

مال دنیا

چپ بودن-چپ دست بودن-لوچ بودن-مخالف یودن

به پای کسی زحمت کشیدن-برای کسی زحمت کشیدن
چرب کردن سبیل-رشوه دادن-حق السکوت دادن

خدانگهداری کردن-خداحافظی کردن

تاکسی تلفنی-نوعی تاکسی که تلفنی درخواست می شود

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی

چم-رگ خواب-عادت مخصوص هر کسی

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)

آب دادن بند-خود را لو دادن-فرصت را از دست دادن

حمله-بیماری غش-صرع

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

 
آفتابه‌دزد(دزدی که به ربودن چیزهای بی‌ارزش بسنده می‌کند)

پشت پا-فنی از کشتی برای انداختن حریف

 

پشت چشم کسی باز ماندن-انگار نه انگار-برای کسی فرقی نداشتن

جیک-صدا-آواز

بد و بیراه-ناسزا-حرف زشت-گفته ی رکیک-متلک

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

به تور زدن- به تور انداختن

خرمن-انبوه و پرپشت

 

راست کردن-بلند شدن آلت تناسلی مرد-ایستادگی و پافشاری کردن-پیچیدن به پر و پا

تخمش را ملخ خورده-نایاب است

 

بخیه زدن-آجیده کردن-دوختن شکاف جامه یا تن

از سر نو(دوباره)

بادبادک-مرغ کاغذی-اسباب بازی کودکان که به هوا می کنند

دکمه را انداختن-دکمه ی لباس را بستن

دختر بچه-دختر کم سن و سال

آتش سوزاندن-شیطنت و شرارت کردن

جد و آباد-آبا و اجداد-پدر و پدر بزرگان

زیر گوشی در کردن-زیر سبیل در کردن

جوغ-جوی آب

 

آخرین تیر ترکش(آخرین تدبیر)

حَب-قرص

حرف را خوردن-ناگهان سخن را بریدن و خاموش شدن

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

خجالت دادن-کسی را شرمسار کردن

پس نشستن-عقب نشینی کردن

خیت کردن-شرمنده کردن-کنفت کردن-بور کردن

تکان دادن-ناگهان ترساندن-حرکت دادن

تند تیز-شتابان-خشمناک-ستیزه جو

آماده‌باش-حالت آماده بودن برای رویارویی با خطر

جان به لب رسانیدن-صبر و طاقت کسی را تمام کردن

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

چغلی کردن-شکایت کردن

توپ بستن به مال-حیف و میل کردن مال-ولخرجی کردن

دل کسی آب شدن-به اوج تمنا رسیدن-بسیار مشتاق شدن-بی تاب شدن

این خط و این نشان(عبارتی تهدیدگونه برای منع کسی از چیزی یا انجام کاری، نگویی که نگفتم.)

 

تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

آفتاب از کدام طرف در آمده؟-چه عجب از این طرف‌ها؟!

آینه‌ی کسی بودن(یکسره از کسی تقلید کردن)

پیچ و مهره ی کاری در دست کسی بودن-کاری تنها از عهده ی او بر آمدن
زیر آبکی-شنای زیر آب-پنهانی

بر خر مراد سوار شدن-موفق شدن-به آرزوی خود رسیدن

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

بفرما زدن-تعارف کردن

زیر و رو کردن-همه جا را به دنبال چیزی گشتن-به هم ریختن

دو دو زدن-تکان تکان خوردن

 

پیاز مو-ریشه و بیخ مو

جیک جیک-آواز پرندگان-سخنی که فهمیده نمی شود

جان بر لب نهادن-به کاری خطرناک اقدام کردن-آماده ی مرگ شدن

 
جا آمدن حواس-به هوش آمدن

جیغ کشیدن-نگا. جیغ زدن

بازداشت-توقیف موقت-موقتا زندانی کردن

زهره و زنبل کسی را ترکاندن-سخت ترساندن

بخار-توانایی-شایستگی

استخوان‌بندی-درست کردن انگاره و طرح

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

ریخت-شکل و قیافه-سر و وضع

حساب پس گرفتن-به روشن کردن حساب واداشتن

 

آب سیر-جانور خوش‌رفتار

دست تنها-بی یار-تنها

دوره انداختن-مهمانی ادواری میان عده ای برقرار کردن-کسی را به این سو و آن سو فرستادن

تته پته-لکنت زبان

پُک-هر بار کشیدن سیگار و چپق و از این نوع

الابختکی-اتفاقی-تصادفی

آن سرش ناپیدا بودن-برای نشان دادن حد کمال و مبالغه به‌کار می‌رود

 

تخم شر-مردم آزار- شرور

چله نشین-کسی که از خانه بیرون نمی آید-خانه نشین

حکم حکم نادر و مرگ مفاجا-حکم صد در صد لازم الاجرا

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

اُمُل(عقب‌افتاده، قدیمی)

خدا داده به فلانی-بختش یار بوده

 

بود و نبود-آنچه می تواند وجود داشته باشد-مال و منال-همه ی دارایی

خش-صدای گرفته-خراش

خاله ماستی-آدم بی اهمیت و بی ارزش

حضرت فیل-شخصی موهوم با تیروی بسیار زیاد

خواهر و مادر-عرض و ناموس-خانواده

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

تفنگ سر پر-تفنگی که باروت و گلوله را از سر لوله به درون تفنگ می گذاشتند و با سمبه آن ها می فشردند

بد حرف-کسی که پیوسته حرف های زشت می زند

آبِ خشک(آب بسته)

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

چادر رختخواب-چادر شب-پارچه ای که رختخواب را در آن می پیچند

ذِله آمدن-به ستوه آمدن-خسته و عاجز شدن

استخوان‌فروش(ستایشگر آبا و اجداد)

دُم در آوردن-گستاخ شدن-پر رو شدن-جرات یافتن
جان پناه-محل امن-آن چه جان را حفظ کند. پناهگاه

خون کردن-قتل کردن-آدم کشتن

تیر کردن-نشان کردن

چوب به آستین کسی کردن-به سختی تنبیه کردن-به سزای عمل رساندن
دندان کسی را شمردن-رگ خواب کسی را به دست آوردن-کسی را تحت تاثیر و نفوذ قرار دادن

پنج تن آل عبا- پنج تن

جیب کسی سوراخ بودن-ولخرج بودن-غالبن پولی در جیب نداشتن

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن

آبِ بسته-شیشه-بلور-یخ-برف

آکِله-جذام-زن سلیطه

توان هماوردی با کسی را داشتن

خوش مسلک-خوش روش-نیکو طریقت

چُش-کلمه ای که خر را ار رفتن و حرکت باز می دارند

خر و پف-نگا. خرناس

ارباب حجت(اهل منطق)

بُرد-قدرت پرتاب-پیروزی بر حریف

 

خایه ی چپ کسی بودن-به تمسخر: نزد کسی اعتبار و احترام داشتن

آدم دو قازی(شخص بی‌سروپای بی‌ارزش)

 
آخر‌دست (سر)(بالاخره، سرانجام)

ترق و تروق-سر و صدای به هم خوردن دو یا چند چیز

تعارف دادن-هدیه فرستادن-پیشکش کردن

 

 

بند و بساط-اسباب مختصر زندگی

زبان فهم-کسی که مطلب یا سخنی را خوب در می یابد

برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن
در تاریکی روشنایی را پاییدن-به طور نهانی مراقب کسی یا چیزی بودن

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

پَر دادن-دل و جرات دادن-مفت و مسلم از دست دادن

دله-ظرف حلبی

پاشنه ی دهان را کشیدن-دشنام فراوان دادن

استغفرالله-خدا نکند-خدای نکرده-هرگز

آمیزقلمدون(میرزا‌بنویس، کاتب)

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

 
دده مطبخی-آدم کثیف و بد بو

اتوکشیده(با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب)

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی
آقایی فرمودن(لطف کردن، محبت کردن)

دایی قزی-دختر دایی